0707171758
NGUYỄN THANH VÂN
Gần gũi với thiên nhiên sẽ tốt cho sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của con người. Bất kể chúng ta ở trong một không gian xanh lá “Green Places” hay không gian xanh dương “Blue Places”.
- Không gian xanh lá (Green Spaces) là các khu vực có nhiều cây cối, chẳng hạn như công viên, vườn và rừng.
- Không gian xanh dương (Blue Spaces) là các khu vực có nước, chẳng hạn như sông, hồ và biển.
Việc chúng ta ở trong một không gian xanh có rất nhiều lợi ích giúp giảm huyết áp, cải thiện nhận thức và sức khỏe tâm thần.
Theo một báo cáo của Green and Blue Spaces and Mental Health (do Tổ chức Y tế Thế giới ban hành) cho thấy việc hòa mình vào thiên nhiên không nhất thiết phải lên rừng xuống biển mà có ngay ở quanh ta (bao gồm cả khu vực đô thị và vùng ven đô), miễn là chúng ta nhìn và cảm nhận chúng đúng cách sẽ giúp cho mình cải thiện tâm trạng, tư duy và sức khỏe tâm thần. Nghiên cứu còn cho thấy rằng việc tiếp xúc với công viên, rừng cây hoặc bờ biển còn giúp làm giảm thiểu tác động về nguy cơ biến đổi khí hậu, hỗ trợ hoạt động thể chất, tạo cơ hội cho chúng ta giao tiếp với xã hội cũng như có một không gian để chúng ta thư giãn, tránh những căng thẳng hàng ngày.
Có rất nhiều cách tự nhiên có lợi cho sức khỏe tâm lý và thể chất của chúng ta.
Với khảo sát hơn 16.000 người ở 18 quốc gia, cho thấy những người sống ở khu vực xanh hoặc vùng ven biển báo cáo mức độ hạnh phúc tích cực tổng thể cao hơn. Ngoài ra, những người thường xuyên đến giải trí ở những nơi có nhiều cây cối và vùng ven biển, sông hồ đều có một tinh thần tốt hơn và ít bị cẳng thẳng đầu óc hơn.
Theo báo cáo của nhóm nghiên cứu ĐH Michigan (Mỹ) đăng trên Frontiers in Psychology đầu tháng 4-2019, chúng ta dành 20-30 phút (3 lần mỗi tuần) ngồi ngắm thiên nhiên hay đi dạo - không cần tập thể dục hay vận động nặng, nhưng không được dùng điện thoại - có thể giúp giảm nồng độ cortisol, một hoocmôn liên quan đến stress.
Một nghiên cứu khác được công bố vào năm ngoái trên Occupational & Environmental Medicine cho thấy những người đến hòa mình không gian xanh năm lần trở lên mỗi tuần ít sử dụng thuốc an thần, hạ huyết áp và hen suyễn hơn đáng kể so với những người dành ít thời gian hơn trong tự nhiên.
Yếu tố phục hồi.
Mặc dù các nhà nghiên cứu chưa thực hiện so sánh trực tiếp về lợi ích của không gian xanh lá với không gian xanh dương, nhưng có rất nhiều bằng chứng ủng hộ lợi ích sức khỏe tâm thần của cả hai môi trường.
Ví dụ:
- Về không gian xanh lá: Trong một nghiên cứu so sánh về tác động sinh lý và tâm lý của việc tắm rừng (Shinrin-yoku) của người Nhật (bao gồm việc đi bộ chậm rãi trong rừng và hít các chất thơm gọi là phytoncides do cây tiết ra) giúp làm giảm huyết áp của con người, làm giảm bớt căng thẳng. các triệu chứng trầm cảm, và cải thiện sức khỏe tinh thần của họ.
- Về không gian xanh dương: Một phân tích dựa trên dữ liệu khảo sát từ 18 quốc gia đã nghiên cứu mối quan hệ giữa thiên nhiên với thời thơ ấu của một cá nhân bằng cách cho tiếp xúc và dành nhiều thời gian để vui chơi, thư giãn xung quanh vùng nước và ven biển gần nơi sinh sống đã cho thấy những người trưởng thành có sức khỏe tâm thần tốt hơn.
Người đi bộ nghỉ ngơi trong rừng ở Hàn Quốc. Hít thở các hợp chất tự nhiên như limonene và pinene khi ở trong rừng có thể làm giảm sự mệt mỏi về tinh thần, giúp thư giãn và cải thiện hiệu suất nhận thức cũng như tâm trạng.
Tóm lại có rất nhiều cơ chế sinh học có thể xảy ra đằng sau những lợi ích của việc tiếp xúc với môi trường xanh lá hoặc xanh dương. Marc Berman, nhà thần kinh học môi trường và phó giáo sư tâm lý học tại Đại học Chicago, giải thích rằng những lợi ích này có thể xuất phát từ cái gọi là “lý thuyết phục hồi sự chú ý”, tức là việc tiếp xúc với thiên nhiên giúp giảm mệt mỏi về tinh thần và cải thiện khả năng tập trung. “Con người có hai loại chú ý: chú ý có định hướng (là thứ chúng ta sử dụng trong công việc và là loại chú ý có thể gây mệt mỏi hoặc cạn kiệt) và chú ý không tự nguyện (được thu hút một cách tự động bởi những điều thú vị trong môi trường và không gây mệt mỏi)"
Và đúng như vậy, một nghiên cứu trên tạp chí Frontiers in Psychology năm 2019 đã phát hiện ra rằng sau khi trẻ em đi bộ 30 phút trong môi trường tự nhiên (với những cánh đồng cỏ trải dài, đất nông nghiệp và khu vực rừng) chúng có mô hình phản ứng nhanh hơn, ổn định hơn so với một loạt các bài kiểm tra đi bộ qua một khu vực đô thị liên quan đến sự chú ý.
Thiên nhiên xoa dịu những tổn thương
Những vòng xoay liên tục của cuộc sống bận rộn và áp lực công việc khiến chúng ta không tránh khỏi những căng thẳng, âu lo. Ngày qua ngày, những bất ổn nho nhỏ dần tích tụ và dẫn đến tình trạng thiếu kiềm chế, mất kiên nhẫn, dễ nóng giận. Đó là biểu hiện của tâm lý bị tổn thương và hệ quả hiển nhiên là một người mang những tổn thương chưa được chữa lành sẽ vô tình gây thêm tổn thương cho những người xung quanh.
Nếu có những nhịp dừng tạm thời, ta hãy cho mình cơ hội về lại với thiên nhiên và nhìn lại bản thân. Chính thiên nhiên sẽ giúp ta xoa dịu những thương tổn đó, bởi tâm trí không bị nhiễu loạn từ tiếng còi xe, cảm xúc không bị tù túng giữa rừng bê-tông, không khí không bị ô nhiễm vì khói bụi. Khi hòa mình vào thiên nhiên, bạn có được sự an yên thật sự vì được hít thở bầu không khí trong lành và cảm nhận được sự tĩnh lặng từ bên trong tâm hồn.
Những gia đình có cửa sổ nhìn ra vườn cây xanh thường sống hòa thuận và ít mâu thuẫn hơn những gia đình sống trong không gian kín. Một môi trường sống gần thiên nhiên sẽ giúp bạn có được khoảng lặng để cân bằng giữa lý trí và cảm xúc. Đó cũng là lúc bạn cho phép bản thân bỏ qua những phiền nhiễu và lắng nghe tâm tư mình nhiều hơn. Vì thế, bạn có được sự cân bằng nội tại và dễ dàng kiềm chế cảm xúc trong các mối quan hệ.
Mùi, hình ảnh và âm thanh, làm dịu các giác quan của chúng ta
Khi tiếp xúc với những mùi, hình ảnh và âm thanh đẹp đẽ, chúng ta có thể kích hoạt vùng não liên quan đến cảm giác thư thái và hạnh phúc.
Việc xem xét các mẫu phức tạp lặp lại ở các quy mô kích thước khác nhau trong tự nhiên như dương xỉ, hoa, núi hoặc sóng biển tạo ra nhiều hoạt động sóng alpha hơn trong não (được đo bằng điện não đồ, EEGs), chúng liên quan đến trạng thái thoải mái, tỉnh táo và sự chú ý nội tâm của con người. Khi ở trong trạng thái này, chúng ta có thể tập trung vào hiện tại và suy ngẫm về những gì đang xảy ra trong chính bản thân và xung quanh mình. Điều này có thể giúp giảm căng thẳng, cải thiện tâm trạng và tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn.
Một kỹ sư kết nối với thiên nhiên ở Lost Coast của California.
Mọi người có thể tìm thấy sự thoải mái trong nhiều âm thanh từ thiên nhiên. Các lợi ích sức khỏe của việc tiếp xúc với âm thanh tự nhiên từ tiếng chim và động vật, gió và nước tại các khu vực công viên và phát hiện ra rằng chúng có liên quan đến việc giảm căng thẳng và khó chịu, giảm đau, và cải thiện tâm trạng. Âm thanh của nước có mối liên kết đối với tâm trạng tích cực; trong khi tiếng chim có tác động trong việc giảm căng thẳng và khó chịu.
Một khía cạnh đáng chú ý khác của việc dành thời gian hòa mình vào thiên nhiên là những thứ “không nên có” ở đó, cụ thể là tiếng ồn ở môi trường đô thị. Một nghiên cứu của Environmental Research trong việc ngăn ngừa chứng lo âu và trầm cảm ở thanh thiếu niên và thanh niên, từ độ tuổi 14 đến 24 tuổi, kết luận cho thấy: được tiếp xúc thường xuyên với không gian xanh và tránh xa tiếng ồn có thể giảm nguy cơ rối loạn lo âu và trầm cảm.
Ở một mức độ giác quan khác, việc hít các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs) được giải phóng bởi cây cối có thể có một số lợi ích cho sức khỏe tinh thần và thể chất. Các VOCs này bao gồm limonene và pinene, có mùi thơm dễ chịu và có thể giúp giảm căng thẳng, cải thiện tâm trạng và tăng cường khả năng nhận thức. Nghiên cứu này được thực hiện trên một nhóm người tham gia đã được yêu cầu đi bộ trong một khu rừng và một khu vực đô thị. Những người tham gia đã được yêu cầu thực hiện một số bài kiểm tra về khả năng nhận thức và tâm trạng trước và sau khi đi bộ. Kết quả cho thấy rằng những người tham gia đã đi bộ trong rừng có khả năng nhận thức tốt hơn và tâm trạng tốt hơn so với những người tham gia đi bộ trong khu vực đô thị.
Khi mọi người dành thời gian ở ngoài trời, đó thường là khi đi bộ, chạy bộ, đạp xe hoặc làm vườn. Trong những trường hợp này, sự kết hợp giữa chuyển động và khung cảnh thiên nhiên có thể nhân đôi lợi ích. Ví dụ, nghiên cứu của Environmental Research cho thấy sau khi nhân viên văn phòng đi bộ 20 phút mỗi ngày trong không gian xanh, họ đã cải thiện đáng kể tâm trạng và cảm giác hạnh phúc hơn so với khi đi bộ trong một không gian đô thị cũng cùng thời gian đó.
Đơn thuốc tự nhiên
Eileen Anderson, nhà nhân chủng học tâm lý và y tế, đồng thời là giáo sư về đạo đức sinh học tại Trường Đại học Case Western Reserve, cho biết: “Mặc dù các nghiên cứu khuyến nghị nên dành ít nhất hai giờ mỗi tuần trong không gian xanh lá và xanh dương, nhưng “dù chỉ vài phút ở bên ngoài cũng có thể cải thiện tâm trạng và chức năng nhận thức”.
Tận dụng thời gian nghỉ giải lao để hòa mình vào thiên nhiên, chẳng hạn như đi bộ trong công viên, khu vườn gần đó hay một tán cây ở gần nơi làm việc để làm mới lại tâm trí của bạn.
Bạn có thể mang các yếu tố từ không gian xanh lá và xanh dương vào nhà để gặt hái những lợi ích tương tự. Trồng cây trong nhà để có thể “trông cây lại nhớ đến rừng” - sắm một bức tranh vẽ cảnh thiên nhiên hay một bờ biển. Ra ngoài và đi chân trần để kết nối với đất, hít hương thơm cây cỏ hoặc bạn có thể mang hương thơm từ thế giới tự nhiên vào trong nhà, với các loại hoa thơm hoặc tinh dầu như hoa oải hương, hoa hồng, chanh hoặc hương thảo,…
Nếu nhà của bạn ở gần khu vực nhiều cây cối, công viên, khu vườn hoặc đại dương, hãy mạnh dạn mở cửa sổ và tận hưởng những âm thanh êm dịu của tiếng chim hót hoặc tiếng sóng vỗ rì rào. Nếu không, bạn có thể sử dụng một số ứng dụng trên điện thoại để mang âm thanh của tiếng chim, tiếng mưa, đại dương hoặc các yếu tố tự nhiên khác vào nhà bạn.